ویروس زیکا چگونه منتقل می شود؟

دکتر مارگارت چان ‏‎(Margaret Chan)‎، مدیر کل سازمان بهداشت جهانی، روز سه شنبه 28 ژانویه اعلام کرد که در ‏حال حاضر ویروس زیکا به شدت در حال گسترش در قاره آمریکاست و بر اساس برآورد های آن ها، احتمال می رود تنها در ‏همین سال جاری 3 تا 4 میلیون نفر در این قاره به این ویروس مبتلا شوند. ‏
با این حال، مسئولان آمریکایی اعلام کردند که این ویروس فقط در مقیاس های کوچک در این کشور شیوع پیدا خواهد کرد.‏
نگرانی اصلی مسئولان از این ویروس مربوط می شود به ارتباط احتمالی آن با دو بیماری سخت، یعنی: میکروسفالی ‏‎(microcephaly)‎، که یک نقص مادرزادی است و باعث می شود کودک با سر و مغز کوچک به دنیا آمده و تمام عمرش ‏از اختلالات شناختی رنج ببرد، و سندروم گیلن-باره ‏‎(Guillain-Barré)‎، بیماری ای که در آن سیستم ایمنی بدن به ‏سیستم عصبی حمله کرده و بعضا کودک یا بزرگسال مبتلا را فلج می کند.‏
برای فهمیدن چگونگی شیوع ویروس زیکا در نواحی جدید و این که چگونه دانشمندان بزرگی یا کوچکی این مقیاس را پیش ‏بینی می کنند، محققان مجموعه اتفاق هایی که برای ماندگار شدن این ویروس در ناحیه جدید لازم است را برایمان شرح ‏دادند:‏

پشه چگونه ویروس زیکا را منتقل می کند؟

ویروس زیکا توسط نوع خاصی از پشه ها به نام پشه های جنس آئدس ‏‎(Aedes genus)‎، و در اکثر مواقع پشه های ‏نوع آئدس اجیپتی (Aedes aegypti) منتقل می شود. برای انتقال محلی این بیماری در یک ناحیه جدید، مثلا ایالات متحده، یک پشه آئدس ‏اجیپتی مونث باید یک مبتلا به ویروس زیکا که از خارج کشور به آنجا آمده را نیش بزند. این فرد باید ویروس فعال در ‏خون خود داشته باشد. سپس اگر همان پشه یک نفر دیگر را نیش بزند، او را آلوده می کند. ‏
لورا هرینگتون ‏‎(Laura Harrington)‎، پروفسور و رییس دپارتمان حشره شناسی دانشگاه کورنل ‏‎(Cornell ‎University)‎‏ در نیویورک که گونه آئدس اجیپتی را مطالعه کرده است، می گوید: انسان آلوده به زیکا از 3 تا 12 روز ‏بعد از آلوده شدن، مقادیر کافی از این ویروس را برای آلوده کردن پشه ای که او را نیش بزند، دارد. ‏بعد از نیش زدن، حدود 10 تا 15 روز طول می کشد (بستگی به دمای محیط دارد) تا آن پشه مونث بتواند ویروس را به فرد ‏بعدی منتقل کند.‏
به گفته سخنگوی مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها، تا به امروز نزدیک به 30 مورد از ابتلا به این ویروس در ‏ایالات متحده گزارش شده و تمام آن ها مربوط به سفر بوده است. آمریکایی هایی که به این ویروس مبتلا شدند، در طول ‏سفر های خارجی آلوده شده بودند و هیچ مورد از انتقال این ویروس درون آمریکا و به فردی که در سفر نبوده، یعنی ‏انتقال محلی، گزارش نشده است. ‏

هرینگتون می گوید:

این پشه نمی تواند بلافاصله یک انسان دیگر را مبتلا کند، چون بعد از نیش زدن، ویروس اول وارد دل ‏و روده پشه می شود. بعد از آن، ویروس بافت روده و دیگر اعضای پشه را آلوده می کند و چند روز طول می کشد تا به ‏غدد بزاقی او برسد. ویروس از آن جا به نفر بعدی که پشه نیش می زند منتقل می شود. ‏

او در ادامه گفت:

وقتی ویروس زیکا به غدد بزاقی یک پشه مونث می رسد، او می تواند در تمام طول عمرش که حدود 15 ‏روز است، این ویروس را منتقل کند.‏

پشه آئدس اجیپتی در بخش هایی از ایالات متحده، به خصوص ایالت های جنوبی یافت می شود. این گونه مهاجم است و ‏ترجیح می دهد انسان ها را در طول روز نیش بزند. هم در محیط های بسته پیدا می شود هم در فضای باز. اگر فردی ‏نزدیک یک انسان آلوده به زیکا باشد، آلوده نمی شود.‏
به گفته سازمان بهداشت جهانی، فقط دو کشور کانادا و شیلی در قاره آمریکا هستند که از این گونه پشه ندارند.‏
یک ویژگی خاص دیکر این گونه از پشه ها این است که یک روز در میان از میزبان انسانی خود تغذیه می کند. این میزان ‏از پشه های دیگر بیشتر است.‏
هرینگتون می گوید: این نکته خیلی عجیب و مهم است، چون به این پشه قدرت بیشتری برای آلوده کردن افرادی که نیش می ‏زند، می دهد. ‏
آئدس اجیپتی می تواند با استفاده از خون انسان تولید انرژی و تخمک کند و همین مساله باعث سلامت جسمی پشه می ‏شود. یک پشه سالم می تواند بیشتر زنده بماند، بیشتر تغذیه کند و افراد بیشتری را آلوده به ویروس زیکا کند.‏

نگرانی از شیوع ویروس زیکا

بعضی متخصصان بیماری های عفونی معتقدند به زودی در ایالات متحده آمریکا شاهد شیوع زیکا در مقیاس های کوچک ‏خواهیم بود و انتقال های محلی در خاک آمریکا هم در آن دخیل خواهد بود.‏ تاکنون، مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های ایالات متحده توصیه نامه ای موقت برای سفر به 24 کشور و ناحیه که آلوده به ‏ویروس زیکا هستند منتشر کرده است. این مکان ها عبارتند از : باربادوس، بولیوی، برزیل، کیپ ورد، کلمبیا، ‏جمهوری دومینیک، اکوادور، السالوادور، گویان فرانسه، گوادلوپ، گویان، هایتی، هندوراس، مارتینیک، مکزیک، ‏پاناما، پاراگوئه، سن مارتین، ساموا، سورینام، جزایر ویرجین، ونزوئلا و پورتوریکو. ‏
دکتر پیتر هوتز ‏‎(Peter Hotez)‎، متخصص بیماری های عفونی کودکان و مدیر دانشکده طب گرمسیری کالج پزشکی ‏بیلور ‏‎(Baylor College)‎، می گوید:

احتمال می رود که انتقال محلی ویروس زیکا در ایالات متحده آمریکا، بهار یا ‏تابستان امسال اتفاق بیفتد. سواحل خلیج آمریکا بیش تر از مناطق دیگر در معرض شیوع زیکا قرار دارند؛ چون از ماه مه ‏تا سپتامبر، که اوج فعالیت پشه هاست، هوا در این ناحیه گرم تر می شود.‏

هوتز می گوید: سواحل خلیج،که از فلوریدای غربی شروع شده و به مناطق جنوبی آلاباما، می سی سی پی، لوییزیانا و ‏تگزاس می رسد،دو نوع پشه از گونه آئدس دارد که می توانند ویروس زیکا را انتقال دهند.‏در بعضی نواحی حاشیه سواحل خلیج آمریکا فقر بیداد می کند و همین مساله ساکنان آن جا را بیشتر در معرض شیوع زیکا ‏قرار می دهد. بعضی از خانه ها حتی در پنجره ها و در هایشان شیشه ندارند تا جلوی پشه ها را از ورود به خانه بگیرند. ‏در بعضی مناطق هم به دلیل وضعیت نامناسب جمع آوری زباله، در تایر ها و ظروف دور ریخته شده آب راکد جمع می ‏شود که مکان مناسبی برای رشد و تولید مثل پشه ها است. ‏‎ ‎هوتز می گوید دلیل نگرانی بیش از حدش، ارتباط ویروس زیکا با به دنیا آمدن نوزادان مبتلا به میکروسفالی در برخی مناطق برزیل است.‏
دقیقا معلوم نیست این ویروس چطور منجر به این بیماری مادرزادی می شود. یک توضیح منطقی این است که ویروس از ‏طریق نیش پشه وارد خون زنان باردار شده و از آن جا به جفت منتقل می شود و بعد به سلول های مغزی جنین حمله کرده و ‏به آن ها آسیب می زند.‏
به پیش بینی دکتر ویلیام شفنر ‏‎(William Schaffner)‎، متخصص بیماری های عفونی در دانشکده پزشکی دانشگاه ‏وندربیلت ‏‎(Vanderbilt University)‎، ایالات متحده آمریکا شاهد شیوع بیش از پیش ویروس زیکا به خاطر مسافران ‏خواهد بود و تعدادی از این افراد آلوده هم زنان باردار خواهند بود.‏
او گفت که احتمال می دهد چندین نمونه از شیوع محلی ویروس زیکا هم در این کشور دیده شود، اما شیوع گسترده نه. پشه ‏گونه آئدس در آمریکا وجود دارد و انتقال های محلی به احتمال زیاد در ایالات جنوبی رخ می دهند.‏

اما شفنر می گوید احتمال ماندگار شدن و شیوع گسترده ویروس زیکا آن طور که در قسمت های مرکزی و جنوبی قاره ‏آمریکا صورت گرفته، در ایالات متحده بسیار پایین است. چون مردم ایالات متحده بیشتر از مردم آمریکای مرکزی و ‏کاراییب وقت خود را در فضا های بسته با تهویه مطبوع می گذرانند. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها، استفاده از ‏تهویه مطبوع را برای پیش گیری از قرار گرفتن در معرض پشه ها پیشنهاد کرده است.‏ شاید استفاده از عطر هایی که دفع کننده حشرات هستند هم فکر بدی نباشد!
شفنر تاکید می کند که کنترل شیوع این ویروس کار دشواری خواهد بود؛ چون بسیاری از افرادی که به آن مبتلا می شوند ‏هیچ علائمی ندارند. در واقع، حدود 80 درصد از افراد آلوده به زیکا هیچ علائم خاصی ندارند. آن هایی هم که علائمی از ‏خود نشان می دهند معمولا علائم ملایمی مثل تب، خارش، درد مفاصل و عضله، قرمزی چشم و سردرد دارند. این علائم می ‏تواند از چند روز تا یک هفته باقی بماند.‏
شفنر می گوید:

این فقط یک بیماری زودگذر است، اما دو مشکلی که برای سیستم عصبی مرکزی به وجود می آورد-یعنی ‏میکروسفالی و سندرم گیلن باره-عواقب جدی و نگران کننده آن هستند.‏

منبع